نسخه قابل چاپ

.: شیراز شهر نور

مجله شیراز شهر آسمانی ویژه نامه هفته بزرگداشت شیراز اردیبهشت ماه 1389

 

شیراز شهر نور

سومین حرم اهل بین و پایتخت فرهنگی ایران

محمد حسین رستگار

مخصوص نظر انداز در منظره شیراز 

                            همواره بعز و ناز، نازیده گل احمد

حقا که سزاوار است نازد به همه کشور 

                                       چون شاهچراغش هست سالار و سرور

شیراز جلوه گاه بارگاه ملکوتی فرزندان موسی بن جعفر (ع) است. شیراز به نور حضرت شاهچراغ (ع) منور است. از نفس قدسی حضرتش شیراز جنت طراز گشته و از گزند روز گر رسته. شیراز مرکز شکوفایی تمدن و فرهنگ اصیل ایرانی است. شیراز محضر نوابغ علم و ادب, بزرگان حکمت و معرفت است. شیراز تربت حافظ و زیارتگه رندان جهان است. شیراز، گلستان بی خزان سعدی است. شیراز خاستگاه مشایخ و عرفای بزرگی است که اشتهار بعضی از آنان فراتر از نام ایران است. 

شیراز به برکت وچود مبارک حضرت احمد بن موسی الکاظم(ع) نگین درخشان استان فارس است و در زبان یونانی و زبان های اروپایی Persia که معرب آن پارس است به تمام ایران گفته می شود. اینجا بزرگان حکمت و شرف و شاهدان طریق معرفت آرمیده اند. شیراز دیار ملاصدرا و شیخ عبدالله خفیف (شیخ کبیر) روزبهان و شاه داعی الی الله و بابا کوهی، سعدی و حافظ و اهلی و عرفی و قاآنی و فرصت و وصال و شوریده است. شیراز شهر عشق و ذوق و هنر، مهد پرورش اندیشه های عارفانه و شاعرانه است. در فضای عطر آگین بوستان سعدی مست می شود و با ترانه غزل های عاشقانه حافظ در وجد شیراز, این جلوگاه با شکوه خداوندی, از تلألؤ انوار الهی حضرت شاهچراغ(ع) و دیگر امامزادگان جلیل القدر غرق نور است. تذکره دلگشا می نویسد: «ارباب سیر و تواریخ این بلده طیبه را به واسطه کثرت مراقد امامزادگن و مدفن اولیاء و بزرگان و جمعیت ارباب حال وکمال از فضلا و درویشان برج اولیاء خوانده اند... در هر کج خرابه اش گنجی دفین و در هر کف خاکش باکی مکین... خلفش درویش منش و پاک اعتقاد و به قدر مقدور کریم و جواد. مردمش از بزرگ و کوچک در کمال ذهن و ذکاء و در نهایت اسقامت مزاج و زود آشنا در کتاب مجالس المؤمنین آمده است:

«نهال فطرت اصلی اهل شیراز همیشه از نسیم محبت و ولای اهل بیت در اهتراز بود. بنابر همان فطرت ممتاز سلمان فارسی بشرف خطاب «سلمان منا اهل البیت» سزاوار گشت».

مؤلف کتاب هزار مزار می نویسد: «شیراز برج اولیاء و مکان شهدا است و جای پرهیزکاران و محل و مقدم عزیزان پیران است و شهریست که در مسلمانی بنا کرده اند و هرگز به سبب بت پرستی پلید نشده و مقصد عالمان و عبادتگاه پاکان گشته و مسکن بزرگان و برگزیدگان است. علم و عمل ایشان در هر دو جهان بهر خدا است و اعزاز ایشان و غنیمت و نماز و دیگر طاعات از برای یکتاست. جای آنست که اعزاز کنند بلده را که در آن تارهای موی طاهر رسول الله (ص) مدفونست، دوست دارند زمینی را که در وی مدفون باشد همچون حضرت امامزاده معصوم سید احمد بن موسی و برادران آن حضرت. 

شیراز جنت مکان به القاب شریف و زیبا مزین است. دارالفضل، دارالسلام، دارلملک و دارالعلم و دارالولایه از این نمونه اند و اینها همه به برکت حضور فرزندان موسی بن جعفر است. شیراز شهر راز است، آنجا که همه برای رسیدن به قرب الهی به راز و نیاز مشغولند. 

ملک الشعرای بهار می گوید:

بود آیا که دگر بار به شیراز زسم 

                                  بار دیگر به مراد دل خود باز رسم

هست راز ازلی در دل شیراز نهان

                                 خرم آن روز که کس بر سر آن راز رسد

بر سر مرقد سعدی که مقام سعد است

                                 بسته دست ادب و جبهه قدمساز رسم

همت از تربت حافظ طلبم و از مددش

                                  مست و مستانه بخلوتگه اعزاز رسم

عظمت و زیبایی شهر شیراز چنان جذاب و دلربا بوده است که بارها به عنوان پایتخت کشور پهناور ایران برگزیده شده است. دار العلم شیراز همواره مهد پرورش عالمان و دانشمندان بوده است. از برکات حضور زیارتگاه ها و بارگاه ملکوتی حضرت شاهچراغ(ع)، مدارس و حوزه های علوم دینی، از دیرباز در شیراز رونق بسزایی داشته است. حوزه های علمیه متعدد و مساجد بزرگ از برکت حضور این بارگاه ملکوتی گرداگرد حرم مطهر ساخته و تأسیس می شود. شیراز در عصر صفویه کانون فلسفه و حکمت بود. صدر المتألهین ملاصدرای شیرازی، فیلسوف و حکیم مشهور قرن یازدهم هچری در مدرسه خان شیراز به تدریس پرداخت و از تمام نقاط ایران برای استفاده از درس ملاصدرا به شیراز می آمدند و اکنون نیز مرکز تدریس علوم اسلامی است. به همین مناسبت عنوان رسمی دارالعلم تا اواخر قرن نوزدهم بر روی سکه هایی که در فارس رواج داشته نقس می شده است. 

شهید آیت الله سید عبد الحسین دستغیب، عالمی عامل بود که در تشکیل و تقویت حوزه های علمیه فارس نقش بسزایی داشت و علاوه بر تدریس فقه و اصول واخلاق، بیش از چهل سال در مسجد جامع شیراز به تفسیر و تدریس و وعظ پرداخت. هم اکنون نیز مدارس علمیه مهمی در شیراز وجود دارد که علما و مجتهدین بزرگ در آن به تدریس اشتغال دارند. ساختمان بسیاری از این مدارس از آثار نفیس معماری هنرمندان شیرازی است. 

شیراز محل ظهور جلوه هی هنر و اندیشه است. سرزیمین پهناور فارس بخصوص شیراز از دیرباز پذیرای هنر مقدس کتابت بوده است. آثار کتیبه های زمان هخامنشیان و ساسانیان بخصوص در مجموعه با ارزش تخت جمشید حکایت از ذوق هنرمندان نگارشگر و حکاک آن ها است. با ظهور انوار ملکوتی اسلام فارسی ها و شیرازیان مسلمان در نیکو نگاری قرآن کریم علاوه بر ترویج هنر کتابت خدمات شایان توجهی به اسلام نمودند. 

شیراز محل ظهور جلوه هی هنر و اندیشه است. سرزیمین پهناور فارس بخصوص شیراز از دیرباز پذیرای هنر مقدس کتابت بوده است. آثار کتیبه های زمان هخامنشیان و ساسانیان بخصوص در مجموعه با ارزش تخت جمشید حکایت از ذوق هنرمندان نگارشگر و حکاک آن ها است. با ظهور انوار ملکوتی اسلام فارسی ها و شیرازیان مسلمان در نیکو نگاری قرآن کریم علاوه بر ترویج هنر کتابت خدمات شایان توجهی به اسلام نمودند که اگر تنها به نام علی بن مقله اکتفا شود، برای افتخار فارس و شیراز بس است. وصال که در ادبیات، حکمت الهی، مبانی ریاضی و موسیقی سر آمد بود، هفت نوع خط را به استادی می نوشت و تألیفات او بالغ بر ده جلد می شود. 67 جلد قرآن و 700 دعوات با انواع خطوط در نهایت زیبایی نوشته که زینت بخش موزه های ایران و جهان است. شیراز در تمام ادوار تاریخی ایران یکی از مراکز هنر نقاشی بوده و در این شهر هنر نقاشی ایران به کمال رسیده است. نقوش زیبای تخت جمشید، نقش رستم  و دیگر آثار باقیمانده پیش از اسلام حکایت از توانمندی, لطافت و ظرافت این هنرمندان می کند. طرح و نقاشی فارسیان بر قالی و گبه های فرش های ایرانی امتیاز مرغوبیت آن در بازارهای جهانی است. نقاشان هنرمند شیرازی با آفرینش آثاری جاویدان هنر نقاشی ایران را بخصوص پس از اسلام گسترش داده و سهم بسزایی در تکامل نقاشی، مینیاتور سازی و تذهیب داشته اند که آثار گرانبهای آنان در موزه ونقاشخانه های ایران و جهان همچون چراغ های فروزان روشنی بخش راه دانش پژوهان است. 

وجود دانشگاه های معتبر کشوری و جهانی شیراز را قطب علم و دانش نموده است. در این میان, دانشگاه بین المللی شیراز با داشتن دانشکده های مختلف در زمینه علم و هنر، ده ها کتابخانه تخصصی و هزاران دانشجو و هیئت علمی، چاپ و انتشارات بین المللی و دارا بودن مراکز بزرگ و متعدد پژوهشی خاورمیانه، ضمن تهیه و توزیع آخرین یافته های علمی در تبادل با دانشگاه های معتبر جهان از نقش آفرینان علم و دانش است. وجود کتابخانه های معتبر و بزرگ در شیراز با هزاران نسخ خطی نفیس که سابقه تأسیس آن به قرن چهارم هجری باز می گردد، از افتخارات شیراز پایتخت فرهنگی ایران است. در زمینه چاپ ونشر، نخستین روزنامه نگار ایرانی «میرزا صالح شیرازی» از این دیار برخاسته و اولین ناشر ایرانی «ملک الکتاب» تاجر معروف شیرازی بوده است. اکنون هم با وجود نشریات و روزنامه های پر تیراژ و چاپخانه های معظم، شیراز در زمینه نشر و توزیع در محدوده منطقه جنوب کشور ایران وحتی خارج از کشور سرآمد مطبوعات ایران است. 

به هر حال آنچه مسلم است گسترش و آبادانی شهر شیراز در دوره ای اسلام صورت می پذیرد. با شهادت احمد بن موسی(ع) وجود مبارک حضرتش زینت بخش شیراز جنت مکان گردیده و انوار ملکوتی اش روشنی بخش قلوب دلباختگان الهی ایران و جهان میش ود. کشف و اشکار شدن مقابر امامزادگان هماره با حضرت شاهچراغ و برفراز شدن بارگاه این بزرگ مردان پاک نهاد، شیراز را در مسیر تاریخی جدیدی قرار می دهد. انوار ملکوتی حرم مطهر آنچنان روشن و آشکار خو را در تاریخ شهر شیراز می نمایاند که اکثر فعالیت های اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی ادوار گذشته تاریخ شهر شیراز به دان گره خورده و در آن ممزوج است. 

حضرت احمد بن موسی شاهچراغ(ع) یکی از مفاخر بزرگ تاریخ اسلام محسوب می شوند و شخصیت و زندگانی ایشان از نکات برجسته و ویژه ای برخوردار است. حضرت احمد بن موسی برادر بزرگ امام رضا (ع)، اسوه تقوی و ولایت مداری است که مرقد پر فیضش در شیراز قرن ها است به هدایت شیفتگان اهلیت مشغول می باشد. الطاف و مرحمت های حضرت شاهچراغ به زائرین حرم مطهرش و دوستداران غایب و حاضرش پیوسته و مدام است. حاجات آنان را برآورده می سازد و مقاصدشان تأمین می فرماید. حرم مطهر، ملجاء و مأوی حاجتمندان است. وقتی اسباب از همه جا منقطع می گردد به این آقا پناه می برند. زمانی که به حرم مطهر مشرف می شوند بهجت سرور سراپای وجودشان را در بر می گیرد و با لطافتی روحانی در حالیکه نور امید در چشمانشان می درخشد حرم را ترک می کنند. 

حرم مطهر شاهچراغ، محل تجمعات مردمی و مبدأ حرکت و قیام است. شاهدان این بصیرت هزاران سردار شهید اسلام است؛ آنان که در مکتب ایثار و شهادت محبوب ترین فرزند موسی بن جعفر، امیر و سالار خویش سید السادات الاعاظم احمد بن موسی الکاظم درس عشق و ایمان و شهادت آموختند. 

بارگاه ملکوتی حضرت شاهچراغ، نگین درخشان شهری است با قدمت هزاران سال و یادآور حماسه های پر شور مردمی مسلمان که با حضور همیشگی در صحنه های انقلاب اسلامی، غنای فرهنگی و معنویت خویش را از فرزند گرامی هفتمین نور آسمان ولایت و امامت حضرت موسی بن جعفر گرفته اند. 

حضور عظمای ولایت حضرت آیت الله خامنه ای در سفر اخیر خود به شهر شیراز و مزین شدن شهر مقدس شیراز به سومین حرم اهل بیت و محوریت قرار گرفتن این حرم مطهر در برنامه ریزی و مدیریت کلان شهری بحمد الله مهجوریت را کنار نهاده و شهر مقدس شیراز جلوه واقعی فرهنگی خود را باز یافته است.

 

---