نسخه قابل چاپ

.: ارتباط مؤثر با دیگران در امر به معروف و نهی از منکر

باسمه تعالی

ارتباط مؤثر با دیگران در امر به معروف و نهی از منکر

محمد حسین رستگار

 

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

        از صفات پروردگار مهربان هدایت مردم بسوی نیکی ها و سعادت و خوشبختی است . با توجه به قدر و منزلت انسان در عالم خلقت ، خداوند یکتا از مؤمنان می خواهد به این فریضه الهی دست زنند :

و المؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر... (1)

مردان و زنان مؤمن همه یاور و دوستدار یکدیگرند ، خلق را به کار نیکو دعوت و از کار زشت نهی می کنند ...

و لتکن منکم امه یدعون الی الخیر و یامرون با لمعروف و ینهون عن المنکر(2)

از میان شما، گروهی باید دعوت به خیر و امر به معروف و نهی از منکر کنند .

نظر به جایگاه ویژه امر به معروف و نهی از منکر و اهمیت آن در ارتباط با دیگران ، شیوه های مطلوب و کارآمد آنرا بررسی می کنیم .

      نقش امر به معروف در تعالی انسان به سوی رب العالمین و شکوفائی جامعه اسلامی درخور توجه است .حضرت امام صادق (ع) می فرماید : "بهترین دوست من کسی است که عیب های مرا به عنوان هدیه به من تذکر دهند ." (3)

و حضرت سجاد علیه السلام در ضمن دعا با پروردگار از خداوند می خواهد : " پروردگارا ! به من روحیه انتقاد پذیری و پیروی از کسانی مرحمت فرما که مرا ارشاد می کنند . " (4)

      همانگونه که در راهکارهای ارتباط با دیگران برای رسیدن به ارتباط مطلوب و مؤثر باید رابطه با خودمان را اصلاح کنیم و بعد با خدای خویش ، در امر به معروف نیز ابتدا باید صفات نیک را در خود تقویت نمائیم ،  از منکرات دوری گزینم و این مهم میسر نمی شود جز با نزدیکی به پروردگار و پیروی از دستورات متعالی اش.

حضرت علی علیه السلام می فرماید : " تا خودم کاری را انجام ندهم سفارش آنرا نمیکنم و تا خودم از کاری دوری نکنم ، شما را از آن باز نمی دارم ." مسلماً اگر خود شخص بکار منکری مشغول باشد نصیحت او در دیگران برای پرهیز از همان کاراثر نخواهد گذاشت . خداوند نیز درآیات شریف قرآن این موضوع را متذکر شده و می فرماید : 

" آیا مردم را به نیکی سفارش می کنید در حالی که خودتان را فراموش می کنید ؟ " (5)

برای بهـره بردن از فـریضه الهی امــر به معـروف و نهـی از منـکر استفاده از راهکار های نیـکو بسیار ضــروری است .             

 

مهمترین شیوه هایی که باید بکار برده شود عبارتند از :

* زمان ، مکان و شخصیت افراد در نظر گرفته شود . و با نیکوترین وجه با دیگران برخورد شود : خداوند می فرماید :    و قل لعبادی یقولوا التی هی احسن ان الشیطان ینزع بینهم ان الشیطان کان للانسان عدوا مبینا : (6)

" و به بندگانم بگو همیشه در حال تکلم ، سخن خوب بر زبان جاری کنید و هرگز زبان خود را به گفتار زشت وحرفهای بیهوده باز نکنیدکه شیطان ( منتظر و آماده است تا ) به وسیله یک کلمه میان دشمنی و فتنه و فساد برانگیزد ، زیرا دشمنی او با آدمیان به خوبی واضح و آشکار است ."

*نباید بدنبال پیداکردن عیب های مردم رفت .خداوند کریم درقرآن مجیدتجسس درامور مردم را نهی فرموده است. (7)

 حضرت امام صادق (ع) می فرماید: لغزشهای مؤمنین را پی گیری نکنید که هرکس اینگونه عمل نماید خداوند نه تنها در آخرت بلکه در همین دنیا او را افتضاح خواهد نمود . (8)

* در گفتار متانت بخرج داده شود و از کلمات مؤدبانه و خدا پسند استفاده شود .

* تذکر بصورت ساده و با توجه به فهم و درک طرف مقابل گفته شود و در عین حال مختصر و مفید باشد .

* عیب های اشخاص را در حضور دیگران به رخشان نکشیم و آبروی آنان را در برابر همگان نریزیم.

* از رفتار و کردار ناشایست فرد انتقاد شود نه از خودشان .

* خود را برتر از دیگران ندانیم و اعمال آنان را حمل بر صحت کنیم .

* با رفتار نیک خود و احترام به دیگران اعمال دیگران را تصحیح کنیم .

 حضرت سجاد علیه السلام در مناجات با پروردگار خویش می فرماید :

" بارالها ! توفیقی به من عطا فرما تا هرکس نسبت به من بدی کرد خیر خواه او باشم . هرکس مرا ناسزا گفت او را ستایش کنم . اگر کسی با من بدی کرد از او چشم پوشی کنم . هرکس مرا محروم کرد به او بخشش کنم و هرکس مرا از خود دور کرد به او نیکی نمایم ."(9)

در روایت آمده است : « هرکس برادر دینی خود را مخفیانه موعظه کند او را آراسته است . ولی هرکس او را آشکارا موعظه کند ، شرمنده اش ساخته است . (10)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- سوره توبه ، آیه 71.                                                  2-  سورة آل عمران ، آیه 104.                        3-  بحار الانوار ، ج 74، ص 282.                                                        4-  دعای مکارم اخلاق ، حضرت امام زین العابدین (ع)       5- سورة بقره ، آیه 44.                                  6- سورة اسراء آیه 53.

7- سورة حجرات ، آیه 12.                                             8- مستدرک ، ص 81.                                    9- دعای مکارم اخلاق ، حضرت امام زین العابدین (ع) 

10- بحار الانوار ، ج 75 ، ص 374.